fbpx

De behandeling van obsessieve-compulsieve stoornissen (OCS)

Je kent ongetwijfeld wel iemand die altijd loopt te poetsen, de snackbar om de hoek vies vindt en het werk van de schoonmaakservice in hotels niet vertrouwd. ‘Smetvrees’, zeggen we dan – soms een beetje lacherig. Tja, de één houdt nu eenmaal van een blinkend schoon huis, terwijl de ander dat niks kan schelen. Maar smetvrees kan ook een teken zijn van een dwangstoornis of OCS. We spreken van een dwangstoornis als een obsessie dwangklachten, mentaal leed en problemen met het dagelijks functioneren veroorzaakt.[1]

OCS

Wat is een obsessieve-compulsieve stoornis (OCS?)

Een dwangstoornis wordt ook wel een obsessieve-compulsieve stoornis (OCS of, op z’n Engels, OCD) genoemd. Zoals de naam al doet vermoeden, heeft OCS twee belangrijke kenmerken, namelijk: obsessies en compulsies.

Obsessies

Aan de basis van obsessieve-compulsieve stoornissen liggen obsessies: dwanggedachten.[2] Dit zijn angstige gedachten of beelden die spanning en paniek veroorzaken. Voorbeelden van obsessies zijn:[3]

  • angstgedachten over fouten te maken
  • angstgedachten over besmetting, ziekte of doodgaan
  • angstige beelden over geweld of andere vreselijke gebeurtenissen
  • dwanggedachten over taboeonderwerpen als seks en (zelf-)verwonding
  • de drang om iets ergs te doen

OCS-patiënten walgen vaak van hun eigen gedachten. Dit vergroot de behoefte er controle over te krijgen.[4]

OCS

Compulsies

Veel mensen met een dwangstoornis hebben naast obsessies last van compulsies: dwanghandelingen. Dit zijn handelingen waarvan mensen met OCS het gevoel hebben ze uit te ‘moeten’ voeren. Het is voor hen de enige manier om dwanggedachten de baas te blijven. Om een voorbeeld te geven: iemand met smetvrees heeft verstorende dwanggedachten over vuil, bacteriën of ziekte. De enige manier om die dwanggedachten het zwijgen op te leggen is door schoon te maken. Schoonmaken vormt bij deze dwangstoornis de dwanghandeling. Voorbeelden van compulsies zijn:[5]

  • schoonmaakdwang (overmatig handen wassen, kleren verschonen of het huis schoonmaken)
  • controledwang (overmatig checken of de deur op slot is, of je je sleutels bij je hebt, of het gasfornuis uitstaat)
  • verzameldwang (te veel spullen blijven kopen of spullen niet weg kunnen gooien)
  • dwangmatige mentale activiteiten (overmatig bidden of tellen)

Lichamelijke klachten

Dwangstoornissen hebben veel overeenkomsten met angststoornissen. OCS-patiënten zijn immers vaak bang de controle over zichzelf of hun angstgedachten te verliezen. Beide stoornissen zorgen dus voor angst en paniek. Ze leveren daardoor vergelijkbare, stressgerelateerde, lichamelijke klachten op. Bijvoorbeeld:[6]

  • hyperventilatie
  • hartkloppingen
  • overmatig zweten
  • trillen of beven
  • gespannen spieren
  • misselijkheid of buikpijn
  • duizeligheid
  • hoofdpijn
Plan een vrijblijvend gesprek met een online psycholoog

Wat zijn de gevolgen van een dwangstoornis?

Des te heftiger en frequenter de obsessies, des te tijdrovender en ontregelend de compulsies. Een dwangstoornis veroorzaakt daardoor niet alleen mentaal lijden; het heeft ook grote gevolgen voor de praktijk.[7]

Geen tijd voor andere activiteiten

Mensen met ernstige OCS kunnen grote delen van de dag bezig zijn met hun dwanghandelingen. Dwanghandelingen moeten bovendien vaak op een specifieke manier uitgevoerd worden. Bijvoorbeeld perfect symmetrisch (met de linker- en rechterhand) of precies even lang en met een bepaald aantal herhalingen.[8] Gebeurt dit niet, of wordt een OCS-patiënt tijdens de handeling gestoord, dan ontstaat grote stress en paniek. Het ritueel moet dan opnieuw (en soms langer of beter) uitgevoerd worden. De dwanghandelingen nemen daardoor zoveel tijd in beslag dat OCS-patiënten nauwelijks nog aan andere activiteiten toekomen. 

Vermijdingsdrang

OCS-patiënten zijn geneigd situaties waarin dwanggedachten worden getriggerd te vermijden.[9] Zo zullen mensen met ernstige smetvrees niet gauw van een openbaar toilet gebruikmaken, uit eten gaan of in een hotel overnachten. Dit zorgt ervoor dat vakanties of dagjes uit onmogelijk zijn. Plekken waar de dwanghandelingen niet kunnen worden uitgevoerd worden ook vaak vermeden. Naar werk of studie gaan, in de trein zitten of zelfs maar uit huis komen zijn voor sommige mensen met een dwangstoornis ondenkbaar.

Gevolgen

  • niet studeren of werken
  • geen activiteiten buitenshuis
  • sociaal isolement[10]

Hoe vaak komt OCS voor?

Iedereen heeft in meer of mindere mate last van dwanggedachten of -handelingen. Stap jij op straat het liefst midden op de tegels in plaats van op de randjes? Doe jij soms iets met je rechter- én linkerhand omdat je anders ‘niet in evenwicht bent’? Heb jij wel eens op een hoog gebouw gestaan en gedacht: ‘Wat als ik nu over de rand klim?’ We hebben allemaal onze eigenaardigheden; dwangklachten bevinden zich dan ook op een continuüm. 

OCS

Statistieken

Minstens 100.000 mensen in Nederland zijn gediagnosticeerd met een obsessieve-compulsieve stoornis.[11] Maar het echte aantal is waarschijnlijk groter. Het hangt er namelijk maar net vanaf hoeveel mensen daadwerkelijk aan de bel trekken. Naar schatting heeft maar liefst 1 tot 2 procent van de wereldbevolking een dwangstoornis. Vrouwen hebben er bovendien vaker last van dan mannen.[12]

Oorzaken OCS

Erfelijkheid lijkt soms een rol te spelen bij dwangstoornissen. Dit is zeker het geval als binnen de familie meer psychische aandoeningen voorkomen. Ook heeft het simpelweg te maken met je persoonlijkheid; de ene karaktereigenschap maakt je vatbaarder voor OCS dan de andere. Maar vaak zien we dwangstoornissen ontstaan als reactie op heftige gebeurtenissen, erge spanning of grote veranderingen. Denk daarbij aan lichamelijk of seksueel misbruik, een overlijden, een groot conflict, echtscheiding of ontslag.[13]

Plan een vrijblijvend gesprek met een online psycholoog

Kun je een dwangstoornis genezen?

Blijft een dwangstoornis onbehandeld, dan wordt het in 80 procent van de gevallen chronisch. Gelukkig bestaan voor OCS verschillende behandeltechnieken. Daarnaast wordt nog altijd veel onderzoek gedaan naar nieuwe behandelmethoden en manieren om de bestaande technieken effectiever te maken.[14]

Exposure met responspreventietherapie

De default behandelmethode voor OCS bevat een vorm van exposure (blootstelling) en responspreventie. Bij exposure met responspreventietherapie zoek je de triggers voor dwanggedachten op. De therapeut helpt je vervolgens de bijbehorende dwanghandelingen niet meer (of minder vaak) uit te voeren.[15]

Psychomotorische therapie

Beweging en sport, of juist ontspanningsoefeningen, werken bij sommige OCS-patiënten uitstekend als alternatief voor dwanghandelingen. Met psychomotorische therapie leer je anders om te gaan met dwanggedachten.[16]

Metacognitieve therapie

Je overtuigingen, ofwel ‘metacognities’, spelen een belangrijke rol bij dwangstoornissen. Metacognitieve therapie, een vorm van cognitieve gedragstherapie (cgt), focust niet op de dwanghandelingen, maar op jouw gedachten daarover. Bij deze behandeling leer je je negatieve en belemmerende overtuigingen over je dwangklachten te wijzigen, waardoor de klachten afnemen.[17]

Medicatie

Soms zijn de dwanggedachten, angst en paniek zo overheersend dat gesprekstherapie niet effectief is. In dat geval worden stress- en angstklachten met medicatie behandeld. Hierdoor kunnen klachten significant afnemen en ontstaat de rust en ruimte die nodig is voor therapie.[18]

Beeldende therapie

Sommige mensen met een dwangstoornis vinden het erg moeilijk over hun obsessies te praten. Ook kunnen relevante en gerelateerde, maar pijnlijke gebeurtenissen uit het verleden lastige gespreksonderwerpen vormen. Beeldende therapie helpt je op creatieve wijze uiting te geven aan deze opgekropte herinneringen, gedachten en emoties.[19]

Hersenchirurgie of diepe hersenstimulatie

In de meest extreme gevallen wordt gebruikgemaakt van hersenchirurgie of diepe hersenstimulatie. Dit is een vergaande behandeling, maar wel één waarmee veel positieve resultaten worden behaald.[20]

Kan ik online in therapie voor een dwangstoornis?

Online cognitieve gedragstherapie (cgt)

De therapievorm die bij elke behandeling van OCS centraal staat is cognitieve gedragstherapie. Cgt is een vorm van gesprekstherapie waarbij een psycholoog je helpt gedachtepatronen te doorbreken. Dit is de basis van gedragsverandering.[21] Cognitieve gedragstherapie wordt steeds meer online toegepast. En met succes!

online therapie OCS

Online psycholoog gespecialiseerd in OCS

Het team van Psycholoog op Afstand bestaat uit (gz-)psychologen met verschillende expertises. We koppelen je graag aan een van onze online psychologen gespecialiseerd in OCS. Zij weten precies hoe ze jou online (door te videbellen, e-mailen of chatten) verder kunnen helpen. Online therapie voor een dwangstoornis is uitermate geschikt als je het door je klachten moeilijk vindt het huis uit te gaan en therapie bij een ggz-instelling te volgen.

Ben je benieuwd naar onze werkwijze? Neem voor meer informatie gerust gratis en vrijblijvend contact op. Dat doe je via onderstaand contactformulier. Of lees meer over OCS in deze blogpost.

    Veelgestelde vragen over OCS

    Hoe herken je een dwangstoornis?

    De symptomen van een dwangstoornis zijn dwanggedachten en dwanghandelingen. Mensen met een obsessieve-compulsieve stoornis (OCS) hebben angstgedachten over bijvoorbeeld ziekte, falen of geweld. Vervolgens proberen zij die gedachten de baas te blijven door dwanghandelingen uit te voeren, zoals schoonmaken, tellen of dingen telkens opnieuw controleren.

    Kun je genezen van OCS?

    Voor OCS bestaan verschillende behandeltechnieken die vaak in combinatie met gesprekstherapie worden ingezet. Psycholoog op Afstand biedt online cognitieve gedragstherapie met een gediplomeerd psycholoog gespecialiseerd in dwangstoornissen.

    Wat kun je doen tegen dwanggedachten?

    Onbehandeld worden dwanggedachten in 80 procent van de gevallen chronisch. Met behulp van cognitieve gedragstherapie leer je terugkerende patronen van dwanggedachten te doorbreken. Hierdoor verminderen ook de bijbehorende dwanghandelingen.


    Bronnen

    [1] Radboudumc (2021, 30 maart). Onderzoek naar behandeling voor therapieresistente dwangstoornis. Via: Radboudumc.nl.

    [2] Idem.

    [3] K. Melchior (2021). Metacognitive therapy for obsessive-compulsive disorder. Proefschrift Erasmus Universiteit Rotterdam. Via: Psyq.nl; UMCG Groningen (z.d.). Dwangstoornis: over de ziekte. Via: Umcg.nl.

    [4] UMCG Groningen (z.d.). Dwangstoornis: over de ziekte. Via: Umcg.nl.

    [5] K. Melchior (2021). Metacognitive therapy for obsessive-compulsive disorder. Proefschrift Erasmus Universiteit Rotterdam. Via: Psyq.nl; UMCG Groningen (z.d.). Dwangstoornis: over de ziekte. Via: Umcg.nl.

    [6] UMCG Groningen (z.d.). Dwangstoornis: over de ziekte. Via: Umcg.nl.

    [7] Radboudumc (2021, 30 maart). Onderzoek naar behandeling voor therapieresistente dwangstoornis. Via: Radboudumc.nl.

    [8] K. Melchior (2021). Metacognitive therapy for obsessive-compulsive disorder. Proefschrift Erasmus Universiteit Rotterdam. Via: Psyq.nl; UMCG Groningen (z.d.). Dwangstoornis: over de ziekte. Via: Umcg.nl.

    [9] K. Melchior (2021). Metacognitive therapy for obsessive-compulsive disorder. Proefschrift Erasmus Universiteit Rotterdam. Via: Psyq.nl

    [10] Radboudumc (2021, 30 maart). Onderzoek naar behandeling voor therapieresistente dwangstoornis. Via: Radboudumc.nl.

    [11] Idem.

    [12] UMCG Groningen (z.d.). Dwangstoornis: over de ziekte. Via: Umcg.nl.

    [13] Idem.

    [14] Zo werkt het Amsterdam UMC in samenwerking met verschillende ziekenhuizen en GGZ-instellingen aan een nieuwe techniek, waarbij gebruikgemaakt wordt van magnetische stimulatie: repetitieve transcraniële megnetische stimulatie (rTMS). Hiermee wordt hersenactiviteit opgewekt in het gebied dat geassocieerd wordt met emoties en gedrag. Het moet de hersenen in optimale toestand brengen voor cognitieve gedragstherapie. De therapie is daardoor effectiever, zie: Radboudumc (2021, 30 maart). Onderzoek naar behandeling voor therapieresistente dwangstoornis. Via: Radboudumc.nl.

    [15] PsyQ (2022, 16 maart). Onderzoek: effectieve behandeling voor een dwangstoornis. Via: Psyq.nl.

    [16] UMCG Groningen (z.d.). Dwangstoornis: behandeling. Via: Umcg.nl.

    [17] PsyQ (2022, 16 maart). Onderzoek: effectieve behandeling voor een dwangstoornis. Via: Psyq.nl; PsyQ (z.d.). Metacognitieve therapie. Via: Psyq.nl.

    [18] UMCG Groningen (z.d.). Dwangstoornis: behandeling. Via: Umcg.nl.

    [19] Idem.

    [20] Radboudumc (2021, 30 maart). Onderzoek naar behandeling voor therapieresistente dwangstoornis. Via: Radboudumc.nl.

    [21] UMCG Groningen (z.d.). Dwangstoornis: behandeling. Via: Umcg.nl.

    Contact
    close slider